ENGLISH-CEBUANO GRAMMATICAL GLOSSARY
PARTS OF SPEECH - MGA BAHIN SA PAMULONG
By Atty. Cesar P. Kilaton
The following is a list of English-Cebuano words conceived by Atty. Cesar P. Kilaton but modified by members of the Akademiyang Bisaya Foundation into a more pertinent terminologies in order to facilitate recall by their users. Some original terms are retained, others are not included for lack of significant use.
N.B. With due respect to Atty. Cesar P. Kilaton’s research work, his original glossary is shown on the left column while the modified & retained version is shown on the right side. Undelined words of the Original Version means they are being modified or retained. Modified words are also underlined. Some terms have to be looked into by the members of the Akademiya in the next succeeding meetings.
ORIGINAL VERSION MODIFIED & RETAINED VERSION
I. NOUN (PUNGAN) I. NOUN PULONGNGALAN
A. KINDS (MGA MATANG): A. KINDS MGA MATANG
N.B. The Akademiya considers only three:
B. GENDER (LUHIN O KINATAWHAN) B. GENDER - LUHIN
KALUGPONGAN (Glossary) GLOSSARY KAPULONGAN
abstract noun - lunap nga pungan
auxiliary or helping verb - pamulig punglihok
appositive - pailang
blank - lab-ang
capitalization - kapang-ulohang titik
capital letter - ulohang titik
Cebuano or Ceb.language - Sinugbuanon
clause - kabihayag
collective noun - panghugpong nga pungan
common noun - pangsagaran nga pungan
complement - pamug-os
concrete noun - kabatyag nga pungan
conjunction - panugtong
count noun - pangihap nga pungan
direct object - lahos ugbay direct object - lahos ugbay
exercise - pamansay
feminine - pangbabaye
gender - luhin
grammar - batadila
grammarian - batidila
indirect object - dilahos ugbay
intransitive verb - dipang-ugbay nga punglihok intransitive verb - panglihok diugbayon
linking or copulative verb - madugtongong punglihok
masculine - panglalaki
mass noun - paningob nga pungan
neuter - wayluhin
nominative address - panghingalang panawag
noun - pungan
noun clause - pungang kabihayag
object - ugbay
objective complement - ugbayong pamug-os
object of preposition - ugbay sa pangdugtongan
predicate - panayag Predicate - Panghisgot
predicate nominative - panayagong panghingalan
preposition - pangdugtongan Preposition - Paangay
proper noun - pangpiho nga pungan
sentence - kapahayag Sentence - Pahayag
subject - sugpay Subject - Hilisgotan
subjective complement - sugpayong pamug-os
subordinators - tigsakubos
transitive verb - pang-ugbay nga punglihok Transitive verb - Panglihok ugbayon
underline - badlis
verb - punglihok
Visayan or Vis. language - Binisaya
vocabulary - pulonganan
II. PRONOUN (PULINGAN) II. PRONOUN - PULINGALAN
A. Personal (Pangtawo)
1. First Person (Unang Panawo) First Person - Unang Panawo
2. Second Person (Ikaduhang Panawo) - person spoken to. Second Person - Ikaduhang Panawo
3. Third Person (Ikatulong Panawo) – person spoken about. Third Person - Ikatulong Panawo
4. Neuter (Wayluhin) or Impersonal (Dipangtawo).
B. Relative (Panghisgot) Relative - Pulingngalan sa Gihisgutan
C. Demonstrative (Pangdayagon) Demonstrative - Pandayagon
D. Interrogative (Pangsukna) Interrogative - Pangsukna
E. Indefinite (Dikatino)
F. Reflexive (Pangulingon) Reflexive - Pangulingon
G. Reciprocal (Pangtugbang)
H. Cases of Pronouncs (Mga Kahis sa Pulingan) —
antecedent - pulonganon
collective pronoun - panghugpong nga pulingan
definite - katino
demonstrative - pangdayagon
direct object - lahos ugbay
exclusive - mailinon
first person - unang panawo
gerund - punglihongan
inclusive - malangkobon
indefinite - dikatino
indirect object - dilahos ugbay
interrogative - pangsukna
neuter - wayluhin
nominative - panghingalan
objective - ugbayon
object of preposition - ugbay sa pangdugtongan
person - panawo
plural - daghanan
possessive - panghupot
personal - pangtawo
pronoun - pulingan
reciprocal - pangtugbang
reflexive - pangulingon
relative - panghisgot
second person - ikaduhang panawo
singular - usahan
subject of infinitive - sugpay sa panghantod
subject of participle - sugpay sa pungliway
third person - ikatulong panawo
III. VERB (PUNGLIHOK) III. VERB - PANGLIHOK
Word expressing action or condition. Word expressig action or condition
A. Kinds (Mga Matang sa Punglihok): A. Kinds - Mga Matang sa Punglihok
1. Regular (Masubayon) -- 1. Regular - Masubayon
a. Tense (Panahon) a. Tense - Panahon
2. Transitive and Intransitive (Pang-ugbay ug Dipang-ugbay) -
a. Transitive (Pang-ugbay)
b. Intransitive (Dipang-ugbay)
B. Voices of Verbs (Paningog sa mga Punglihok) --
1. Active Voice (Pamuhat)
2. Passive Voice (Panawat)
C. Moods of Verbs (Mga Panaras sa mga Punglihok). --
1. Indicative (Matumbokon)
2. Subjunctive (Panghinaot)
D. Parts of a Verb (Mga Bahin sa Punglihok). --
1. Present Tense (Pangkaron nga Panahon) 1. Present - Pangkaron
a. Ordinary (Kasagaran)
b. Emphatic (Mapanghimug-aton)
c. Progressive (Pangdayonon)
d. Things expressed by the Present Tense (Butang o
Hitabo nga Gipadayag sa Pangkaron nga Panahon) -
1) Completed Action (Natapos nga Lihok) -
2) Future Time (Umaabot nga Panahon) -
3) Present Condition (Kahimtang Karon)
2. Past Tense (Milabay nga Panahon) 2. Past - Panggahapon
3. Future Tense (Umaabot nga Panahon) 3. Future - Pangugma
4. Present Perfect Tense (Pangkaron-Hingpit nga Panahon)
5. Past Perfect Tense (Milabay-Hingpit nga Panahon)
6. Future Perfect Tense (Umaabot-Hingpit nga Panahon)
7. Progressive Tenses (Mga Pangdayonong Panahon):
a. Present Perfect Progressive (Pangkaron-Hingpit nga Pangdayonong Panahon)
b. Past Perfect Progressive (Milabay-Hingpit nga Pangdayonong Panahon)
c. Future Perfect Progressive (Umaabot-Hingpit nga Pangdayonong Panahon)
E. Tenses of Verb (Mga Panahon sa Punglihok) –
1. Panahon (Tense)
a. Primary Parts: Present (Pangkaron), Past (Milabay),
Past Participle (Milabay nga Pungliway)
F. Verbals (Mga Punglihokon) --
1. Infinitive (Panghangtod)
a. Noun (Pungan) -
1) Subject (Sugpay) -
2) Direct Object (Lahos Ugbay) -
3) Appositive (Pailang) -
b. Adjective (Pungway) -
c. Adverb (Pungwayon) -
2. Gerund (Punglihongan)
3. Participle (Pungliway)
a. Forms of Participle (Mga Ludlis sa Pungliway):
1) Present Participle (Pangkaron nga Pungliway)
2) Past Participle (Milabay nga Pungliway)
3) Perfect Participle (Milabay nga Pungliway)
4) Passive Perfect Participle (Panawat-Hingpit nga Pungliway)
KALUGPONGAN KALUPONGAN
active voice - pamuhat nga paningog
auxiliary or helping verb - mabuligon nga punglihok
consonant - katingog
emphatic - mapanghimug-aton
instransitive - dipang-ugbay
verb - punglihok
present perfect tense - pangkarong hingpit nga panahon
present tense - pangkarong nga panahon
present participle - pangkarong nga pungliway
perfect participle - hingpit nga pungliway
progressive - pangdayonon
infinitive - panghangtod
progressive tense - pangdayonon nga panahon
linking or copulative verb - madugtongon nga punglihok
subjunctive - panghinaot
transitive - pang-ugbay
futurity - pang-umaabot
regular verb - masubayong punglihok
irregular verb - matipasong punglihok
voice - paningog
spelling - panitik
tense - panahon
literal - matitikanon
indicative - matumbokon
past perfect tense - milabay-hingpit nga panahon
imperative - panugo
vowel - patingog
past participle - milabay nga pungliway
phrase - pulongan
past tense - milabay nga panahon
verbal - punglihokon
mood - panaras
future pefect tense - umaabot hingpit nga panahon
passive perfect participle - panawat-hingpit nga pungliway
future tense - umaabot nga panahon
passive voice - panawat nga paningog
simple futurity - yanong pang-umaabot
IV. ADJECTIVE (PUNGWAY) IV. ADJECTIVE - PANGHULAGWAY
A. Kinds (Mga Matang):
1. Descriptive Adjective (Mahulagwayong Pungway)
b. Common Descriptive (Pangsagaran nga Mahulagwayon)
k. Proper Descriptive (Pangpiho nga Mahulagwayon)
2. Limiting Adjective (Makotohong Pungway)
a. Numerical Adjective (Pangihap) -- gives number or quantity.
1) Cardinal Number (Mapilahong Kaiphan)
2) Makapilahong Kaiphan (ordinal number)
b. Pronominal Adjective (Pulinganong Pungway)
1) Personal (also Possessive) - (Pangtawo [usab Panghupot])
2) Demonstrative (Pangdayagon)
3) Interrogative (Pangsukna)
4) Indefinite (Dikatino)
c. Noun Modifier (Pungang Ighuhulagway)
d. Predicate Adjective (Panayagong Pungway)
e. Compound Adjectives (Linangkob nga Pungway)
N.B.
The members of the Akademiya consider it fitting and proper to include as a form of adjective and adverb (not as articles) the following:
Positive Degree - Pangyano
Comparative Degree - Panglabaw (labaw)
Superlative Degree - Panglabing (Kina-)
E. PANUMBOK (ARTICLE) PANUMBOK - ARTICLE
1. Mga Matang: --
a. Dikatino (Indefinite):
b. Katino (Definite):
1) Mga Matang sa Katino nga Panumbok:
a) Pangsagaran (Common) - a) Common - Pangsagaran
i) ang (the) - ang mga
ii) sa (the) - sa mga
iii) og (a) – og mga
b) Pangtawo (Personal) b) Personal - Pangtawo
c) Mga Kahis sa Pangtawo nga Panumbok:
i) Panghingalan (Nominative)
ii) Ugbayon (Objective)
iii) Panghupot (Possessive)
iv) Panugtongon (Conjunctive)
KALUGPONGAN KAPULONGAN
adjective - pungway
antonym - suhingpulong
cardinal number - mapilahong kaiphan
comparative degree - panglabaw nga katagi
comparison - panagtangdi
descriptive adjective - mahulagwayong pungway
intensifier - pangugdang
limiting adjective - makutobong pungway
modifier - ighuhulagway
number - kaiphan
numerical - pangihap
noun modifier - pungang ighuhulagway
positive - pangyano o pang-uyon
pronominal adjective - pulinganong pungway
ordinal number - makapilahong kaiphan
pattern - sumbanan
proper adjective - pangpihong pungway
superlative degree - panglabing nga katagi
synonym - kapulong
V. PUNGWAYON (ADVERB) V. ADVERB - PANGLIWAY
A. Mga Matang sa Pungwayon (Kinds of Adverbs):
1. Pungwayon sa Pamaagi (Adverb of Manner - How).
2. Pungwayon sa Kasubsob (Adverb of Frequency - How)
3. Pungwayon sa Dapit (Adverb of Place - Where)
4. Pungwayon sa Panahon (Adverb of Time - When)
5. Pungwayon sa Katagi (Adverb of Degree - To what extent)
6. Pungwayon sa Katarongan (Adverb of Reason - Why)
7. Pangsukna nga Pungwayon (Interrogative Adverb)
8. Panghisgot nga Pungwayon (Relative Adverb)
9. Panugtongon nga Pungwayon (Conjunctive Adverb,
also called Transitional Adverb)
10. Dimaagarong Pungwayon (Independent Adverb)
a) Pangsanong (Affirmative) -- O, Sigi.
b) Panupak nga Pungwayon [Wala] (Negative Adverb)
c) Pamalibad nga Pungwayon [Dili] (Refusal Adverb)
d) Pangdili nga Pungwayon [Ayaw] (Prohibitive Adverb)
KALUGPONGAN KALUGPONGAN
adverb - pungwayon
adverb of degree - pungwayon sa katagi
adverb of frequency - pungwayon sa kasubsob
adverb of manner - pungwayon sa pamaagi
adverb of place - pungwayon sa dapit
adverb of reason - pungwayon sa katarongan
adverb of time - pungwayon sa panahon
conjunctive adverb - panugtongong pungwayon
interrogative adverb - pangsukna nga pungwayon
independent adverb - dimaagarong pungwayon
negative adverb - panupak nga pungwayon
refusal adverb - pamalibad nga pungwayon
prohibitive adverb - pangdili nga pungwayon
relative adverb - panghisgot nga pungwayon
VI. PANGDUGTONGAN (PREPOSITION) VI. PREPOSITION - PAANGAY
A. Mga Matang sa Pangdugtongan:
1. Pangsagaran (common) sa.
2. Pangdugtongan sa Dapit (Location):
3. Pangdugtongan sa Tumong (Direction):
4. Pangdugtongan sa Kalambigitan (Relation)
5. Pangdugtongan sa Panahon (Time):
B. Ugbay sa Pangdugtongan (Object of Preposition)
KALUGPONGAN KALUGPONGAN
object of preposition - ugbay sa pangdugtongan
preposition - pangdugtongan
preposition of relation - pangdugtongan sa kalambigitan
preposition of place - pangdugtongan sa dapit
preposition of time - pangdugtongan sa panahon
preposition of direction - pangdugtongan sa tumong
A. Mga Matang sa Panugtong:
1. Pangsama (Coordinating)
2. Pamaris (Correlative)
3. Pangsakubos (Subordinating)
4. Panugtongong Pungwayon (Conjunctive Adverb)
KALUGPONGAN KALUGPONGAN
conjunction - panugtong
coordinating - pangsama
conjunctive - panugtongon
correlative - pamaris
conjunctive adverb - panugtongong pungwayon
subordinating - pangsakubos
VIII. PANGTUAW (INTERJECTION) VIII. INTERJECTION - PANGTUAW
A. KINDS ACCORDING TO USE
(MGA MATANG PINASIKAD SA GAMIT):
1. To express emotions or feelings
(Pagpadayag sa Pagbati):
Uy! Ay! Intawon! Pastilan!
2. To attract attention
(Pagdani sa Pagtagad): Hello! Hoy! Hala!
3. To express assent or dissent
(Pagpadayag sa Pag-uyon o Pagsupak):
O! A! Amen! Mabuhi! Sigi!
4. To ask a question
(Pagpangutana): Ba? Kaha? Ha?
5. To represent a sound
(Pagsumay sa Tunog o Tingog):
Bang! Ting! Tsak! Kring!
N.B. Exclamation Point - Tuldok Pangtuaw
PHRASES (MGA PULONGAN) PHRASES - MGA PULONGAN
A. MGA MATANG SA PULONGAN:
1. Pangdugtongang Pulongan (Prepositional Phrase)
2. Punglihokong Pulongan (Verbal Phrase)
a. Pungliwayon (o Pungway) nga Pulongan
(Participial [or Adjective] Phrase
b. Punglihongan (o Pungan) nga Pulongan
(Gerund [or Noun] Phrase)
c. Panghangtod (o Pungan, Pungway, o Pungwayon)
nga mga Pulongan
(Infinitive or Noun, Adjective, or Adverb Phrase)
CLAUSES (MGA KABIHAYAG) CLAUSES - MGA KABIHAYAG
A. Dimaagaron (o Dugokan) nga Kabihayag
(Independent [or Main] Clause).
B. Maagaron (o Sakubos) nga Kabihayag
(Dependent [or Subordinate] Clause).
1. Pungan nga Kabihayag (Noun Clause)
2. Pungway nga Kabihayag (Adjective Clause)
3. Pungwayon nga Kabihayag (Adverb Clause)
4. Kahimtang nga Kabihayag (Condition Clause)
5. Masanongon nga Kabihayag (Concession Clause)
6. Panglaktawon nga Kabihayag (Elliptical Clause)
7. Mahigpiton ug Dimahigpiton nga mga Kabihayag
(Restrictive and Nonrestrictive Clauses)
SENTENCE (KAPAHAYAG) SENTENCE - PAHAYAG
A. MGA MATANG SA KAPAHAYAG PINASIKAD
SA BATADILANHONG GAMBALAY
(BASED ON GRAMMATICAL STRUCTURE):
1. Yano nga Kapahayag (Simple Sentence)
2. Linangkob nga Kapahayag (Compound Sentence)
3. Hinugpong nga Kapahayag (Complex Sentence)
B. MGA MATANG SA KAPAHAYAG
PINASIKAD SA LUDLIS (AS TO
1. Kasagaran (Ordinary)
2. Balit-ad (Inverted or Anastrophic)
C. MGA MATANG SA KAPAHAYAG SUMALA
SA GAMIT (AS TO USE):
1. Mapahaygon (Declarative). --
2. Pangsukna (Interrogative). --
3. Pangtuaw (Exclamatory). --
4. Panugo (Imperative). --
D. MGA BAHIN SA KAPAHAYAG
(PARTS OF A SENTENCE):
1. Sugpay (Subject).
2. Panayag (Predicate).
3. Linangkob nga Sugpay ug Linangkob nga Panayag
(Compound Subject and Compound Predicate).
KALUGPONGAN KAPULONGAN
adjective clause - pungway nga kabihayag
adjective phrase - pungway nga pulongan
adverb phrase - pungwayong pulongan
adverbial phrase - pungwayonong pulongan
case - kahis
clause - kabihayag
complex sentence - hinugpong kapahayag
compound predicate - compound predicate
compound sentence - linangkob nga kapahayag
compound subject - linangkob nga sugpay
concession clause - masanongon nga kabihayag
condition clause - kahimtang nga kabihayag
correlative conjunction - maparisong panugtongan
declarative - mapahayagon
dependent clause - maagarong kabihayag
exclamatory - panglaktawon nga kabihayag
gerund phrase - punglihongang pulongan
grammatical structure - batadilanhong gambalay
imperative - panugo
independent clause - dimaagarong kabihayag
infinitive phrase - panghangtod nga pulongan
interrogative - pangsukna
main clause - dugokang kabihayag
nominative case - panghingalan nga kahis
nonrestrictive clause - dimahigpiton nga kabihayag
noun clause - pungang kabihayag
noun phrase - pungang pulongan
object - ugbay
objective case - ugbayon nga kahis
parallelism - kapangbuyonan
parallel clause - buyon nga kabihayag
parallel prepositional clause - - buyon nga pangdugtongang kabihayag
parallel verbals - mga buyon nga punglihokon
participial phrase - pungliwayong pulongan
phrase - pulongan
possessive case - panghupot nga kahis
predicate - panayag
prepositional clause - pangdugtongang kabihayag
prepositional phrase - pangdugtongang pulongan
restrictive clause - mahigpiton nga kabihayag
sentence - kapahayag
simple sentence - yano nga kapahayag
subject - sugpay
subordinate clause - sakubos nga kabihayag
verbal phrase - punglihokong pulongan
FIGURES OF SPEECH FIGURES OF SPEECH
(MGA HULAG SA PAMULONG) MGA DAGWAY SA PAMULONG
1. Kasusama (Simile)
2. Kaamgiran (Metaphor)
3. Katangdian (Analogy)
4. Panghulipan (Metonymy)
5. Bahingob (Synecdoche)
6. Kahingapin (Hyperbole)
7. Baliubos (Litotes)
8. Kapangtimaan (Allegory)
9. Baligho (Irony)
N.B. Add: Parable - Sumbingay
Comments