ENGLISH-CEBUANO GRAMMATICAL GLOSSARY

PARTS OF SPEECH - MGA BAHIN SA PAMULONG

By Atty. Cesar P. Kilaton

The following is a list of English-Cebuano words conceived by Atty. Cesar P. Kilaton but modified by members of the Akademiyang Bisaya Foundation into a more pertinent terminologies in order to facilitate recall by their users. Some original terms are retained, others are not included for lack of significant use.

The Asian Journal 
Emails from the Desert...
Dr. Edgar A. Gamboa
Double Speak
 

It is not exactly the French "double entendre"; but, one finds in the Visayan lingo double words or curiously repeated words. If I wrote this piece sweating ink to achieve content and style, it would be tinu-uray nga sulat (authentic or honest-to-goodness writing). However, if I were sitting bored during a lecture and started doodling, without much thought (huna-huna) or deliberation (duha-duha), that would be sulat-sulat or suwat-suwat. Genuine poetry is balak, while a drunkard's wild verses would be balak-balak.

If you mastered ballroom dancing and participated in "Dancing with the Stars", you would definitely be dancing (sayaw). But if you were just gyrating in front of the mirror in your room, without much regard for footsteps or rhythm, you would just be dancing-dancing or nag sayaw-sayaw lang. Unless, you were doing the itik-itik, the traditional "duck dance. "  But  then again, the repetitive word makes sense because the Bayanihan folk dancer in you is not the real Donald Duck (itik).

​

Aw, sori ha, abi man gud nako walay tao.  Nakurat ka?

Pirmi ka diri magtambayan?...Nindot ang dagat no?...Bitaw, nindot sad ang hangin, bugnaw, di kaayo kusog. Pirmi man ko diri, taga uli nako gikas Manila. Mao ni ang pinakapaborito nako nga puwesto ba, dinhis atong baybayon. Daghan kog memories dinhi. Yuna! Ako diay si Lance, Lance Villaflor, ikaw?...Taga diri ka?

        "Di ba Ester, ang barko sa imong bana may byahe sad sa Gulf of Aden? Moagi dapit sa Somalia?" pangutana ni Laling. Hilum lang na mitando si Ester. Ug sa kalit lang dayon daghan ang misantok sa iyang hunahuna. Sa karong panahona ang Gulf of Aden ang pinakadelikado nga lugar sa tibuok kalibutan para sa mga nagtrabaho sa barko. Naa diri nagpugad ang mga pinakamangtas na pirata, ang mga Somalian pirates. Gibati niya ang kakulba ug kabalaka. Nawala sa iyang buot ang kaistorya daw nilupad ang iyang kalag sa laing lugar. Nahisgutan ang Somalia, kay naa karon si Ester sa usa ka haya. Ang namatay: ang bana ni Laling, chief mate sa barko. Namatay kini sa ospital, diri na sa Pilipinas, dugay ra kini nasakit, pero wala gi-admit sa ospital kung wala makauli sa Pinas.

Wala na mahibalo si Capt. Garciano unsa pay angayan nga isulti ngadto sa misis nga ganina ra gahilak sukad giingan niya kini nga patay na ang bana niini. Dungog sa tibuok opisina ang dangoyngoy sa babaye sanglit cubicle divider ra ang nagsiparar sa puwesto ni Capt. Garciano sa ubang mga kawani. Ang paghatag sa di maayong balita, ang usa sa mga katungdanan ni Kapitan nga wala jud niya magustohi, apan gikinahanglang buhaton sa usa ka Fleet Manager nga sama niya. Gisaad niya, nga sa sunod, simbako lang, kung may pareha ani gihapon nga mahitabo, mangita na jud siya og laing tawo nga mobuhat niini. Maluoy siya sa misis, pareha aning naa sa iyang atubangan karon, kuyog-kuyog ang anak nga babaye, 3 anyos pa, nga may kahibulong sa nawong, may pangutana, wala kasabot nganong mihilak ang iyang inahan.

KINATUMHAAN SA BOHOL
University of Bohol
DAKBAYAN SA TAGBILARAN
City of Tagbilaran

PAGTUDLO SA MATIMATIKA
GINAMIT ANG SUGBOANON BINISAYA

Lugdo ni: JES B. TIROL, Ph.D. (Haniti)
(Lecture by):

[Lugdo gihimo sa Kinatumhaan Sa Pilipinas-Sugbo, ika-20 sa bulan sa Lubadlubad (August) tuig 2004 sa ika-1:30 s.h., Dakbayan Sa Sugbo.]

Pasiuna
Ang Sugboanon nga Binisayâ aduna nay mga lugpong (terms) sa matimatika hangtod sa matimatika nga gitawag og “Matukibon nga Sukodbutáng (Analytic Geometry). Dili kini natò ikatingála tungod kay sa walâ pa modangat ang mga Katsilà sa atong kapuloán, ang mga Bisayâ nakabuhat na og mga sakayan nga labing dagkò pa kay sa mga sakayan nga gigamit ni Ferdinand Magellan.

Niining halawom nang kagabhion
Inubanan sa makabungog nga kahilom
May aninong samaran
Nga nagtuaw ngadto sa mga bitoon
 
Kay unsa bay nakulang sa tawong
Wala maghubo ug dili gutom?
 
Ang pangandoy nga gihikaw
Maoy dili makita nga kawad-on

"Sa pagtulo sa iyang luha,
Wala'y bisan usa
Sa iyang mga higala
Ang nakapahid sa nahumod
niyang mga aping..."
 
Hain man kaha sila
Og wala man nila madunggi
Ang alingi-is nimong pagtiyabaw?
 
Tungod ba sa kabanha sa ilang talidhay?
O tungod nabungol na ang ilang mga dalunggan
Sa kahilom sa imong pagkawala?